Dawniej narzeczem suahili tym posługiwali się niemal wszyscy mieszkańcy Afryki Subsaharyjskiej. Zrodziwszy się na całym wschodnim wybrzeżu kontynentu, rozprzestrzenił się w głąb lądu. Dziś jest cecha charakterystyczna dla ludów Bantu, a plemiona dla których stanowi jedyny język określa się mianem Waswahili.
Z suahili zetknąć się można podróżując po Tanzanii, w której zresztą stanowi język urzedowy, oraz w Kenii, Kongo i Ugandzie.
Wymowa spółgłosek jest identyczna jak w języku polskim, zaś samogłoski bardziej przypominają te z języka angielskiego. To o tyle nietypowe, że w mowie tej występuje multum zapożyczeń wyrażanych w terminach arabskich, na które składa się aż 35% wszystkich wyrażeń. Co więcej także portugalski wpływ na afrykańskie kolonie zostawił pewien ślad. Naleciałości te są pochodną podróży i ubijania interesów z arabskimi kupcami. Szczególnym czasem przenikania się z innymi jezykami były czasy słynnych karawan i handlu zwłaszcza kością słoniową.
Jak w każdym języku także i w suahili mamy do czynienia z lokalnymi dialektami i gwarami, których doszukać się tu można około 15. są nimi m.in.
-
Kiunguja – która wykształciła się na należącej do Tanzanii wyspie Unguja.
-
Kimvita – spotykana na ulicach kenijskiej Mombasy
-
Kiamu – na wyspie Lamu
Najsłynniejsze wyrażenie w języku suahili to "Hakuna matata” – „Nie ma problemu”. Rozpowszechniło się za sprawą „Króla lwa”. Jakiś czas temu sprawa tego wyrażenia urosła do rangi politycznej z uwagi na… działania firmy Walt Disney Studios, która zastrzegła je w biurze patentowym jako swoje. Wprawiło to w oburzenie ludzi posługujących się na co dzień tym językiem.
Wymowa liter w suahili:
(napis suahili – wymowa polska):
ch – cz
sh – sz
dh – th
gh – h
ng – n
j – dż
y – j
v – w
w – ł
W suahili nie ma zwrotu „Dzień dobry”. Powitanie odbywa się za pomocą wyrażenia: „Habari” – "Co słychać?"
Przydatne zwroty w suahili:
Kwa heri – Do widzenia
Tutakutana kesho – Do jutra
Usiku mwema – Dobrej nocy
Jambo? – Jak się masz?
Sijambo/Nzuri/Salama – Dobrze
Ndyio – Tak
Hapana/La/Sivyo- Nie
Tafadhali – Proszę
Samahani – Przepraszam
Asante – Dziękuję
Jina lako nani?/Unaitwa nani? – Jak masz na imię?
Jina langu…/Ninaitwa… – Mam na imię…
Unatoka wapi? – Skąd pochodzisz?
Ninatoka Polandi – Pochodzę z Polski
Iko wapi…? – Gdzie jest…?
stesheni ya polisi/kituo cha polisi- policja
posta – poczta
makumbusho – muzeum
stesheni ya basi – dworzec autobusowy
kiwanja cha ndege – lotnisko
Nataka kubadilisha pesa – Chcę wymienić pieniądze
Nimepotea – Zgubiłem się
Nimeibiwa – Okradziono mnie
Nisaidie! – Pomocy!
Ni bei gani? – Ile to kosztuje?
Ghali/Rahisi – Drogo/Tanio
Punguza bei tafadhali – Proszę opuścić cenę
Nataka kununua… (tiketi) – Chciałbym kupić… (bilet)
Natafuta… – Szukam…
Mimi ni mgonjwa – Jestem chory
Nataka kumwona daktari/daktari wa meno – Chcę się zobaczyć z lekarzem/dentystą
Nahisi baridi/Nahisi joto- Zimni mi/Gorąco mi
Naumwa… – Boli mnie…
Bafuni – łazienka
Umeme – prąd
Feni – wiatrak
A.C. – klimatyzacja
Liczebniki:
1 – moja
2 – mbili
3 – tatu
4 – nne
5 – tano
6 – sita
7 – saba
8 – nane
9 – tisa
10 – kumi